Sorumluluk Almayı Öğretmek
1- “İki yaşındaki çocuğuma oyuncaklarını kendisinin kaldırmasını nasıl öğretebilirim?”
2- “Ergen çocuğum neden eşyalarını kirliye koyacağını söyleyip sonra da ben azarlayana kadar yapmıyor?”(Kafası bir ton yaşam sorusuyla meşgul olduğundan),
3- “Neden çocuklarım sorumluluklarını alıp yapmaları gerekeni yapmıyorlar” (Siz her zaman yapmanız gerekeni yapıyor musunuz – hele bir de bunu bir başkası sizden istediyse?)
gibi sorularla sıkça karşılaşıyoruz.
Çocuğunuzun yaşına uygun gelişimsel özelliklerini bilmenin bu soruların cevabı açısından faydası var. Şimdi soruları cevaplamaya çalışalım
1. “İki yaşındaki çocuğuma oyuncaklarını kendisinin kaldırmasını nasıl öğretebilirim?”
Öğretemezsiniz. Çünkü iki yaşındaki çocuklar gelişimsel olarak sorumluluk almaya hazır değillerdir. Ancak ona sorumluluk almayı öğretmeye başlayabilirsiniz. İşleri beraber yaparak, ona göstererek öğrenmesini sağlayabilirsiniz. Çocukların nasıl konuşmayı öğrendiklerini hatırlayın. Önce sizi konuşurken duyarlar. Sonra bir sözcük söylerler. Bu etapta hemen cümle kurmalarını beklemezsiniz değil mi? Kısa cümlelerle konuştuklarında akademik dilde konuşmalarını beklemezsiniz. Çocuklar sorumluluk almayı da aynı şekilde öğrenirler. Adım adım. Sabırlı olun. Aksi taktirde hem kendiniz hem de çocuğunuzda hayal kırıklığına neden olabilir ve daha sonra beklediğiniz işbirliğine hiç bir zaman ulaşamayabilirsiniz.
Genellikle anne-babalar çocuklarına 2-3 yaşlarında sorumluluk almayı öğretmezlerse, ileride sorumsuz olacaklarını düşünürler. Acaba şimdi sorumluluk sahibi yetişkinler olan sizler çocukluğunuzda kaç kez sorumsuz olmakla suçlanmıştınız? Unutmayın, çocuklarınızın bugün kim oldukları, ileride kim olacakları anlamına gelmez.
2. “Ergen çocuğum neden eşyalarını kirliye koyacağını söyleyip sonra da ben azarlayana kadar yapmıyor?”
Kafası bir ton yaşam sorusuyla meşgul olduğundan… Unutmayın, ergenlik döneminde beyindeki bilgi ağlarının üçte ikisi kopup tekrar yeni bağlar oluşur. Bugüne kadar net olan birçok şey yerini belirsizliklere bırakır. Bu yaşa kadar oluşmuş kurallar, doğrular artık onun için bir şey ifade etmez. Onları sorgulamaya ve kendi doğrularını oluşturmaya çalışır. Bu da bireyleşmenin bir parçasıdır.
3-4 yaşındaki çocuğunuza, tam da bir şeyle uğraşırken başka bir şey yapmasını söylediğinizde o an için duymadığını fark edebilirsiniz. Çünkü o an elinde, yapmaya çalıştığı şey onun için yaşamsal önem teşkil etmektedir. Ergen çocuğun da kafasındaki sorular yeterince enerji ve yer aldığından, sizi duymakta, söylediklerinizi akılda tutmakta zorluk çektiği gibi, sizin için önemli olan şeyin kendisi için önemli olup olmadığını sorgulamakta ve kendi değer yargılarını oturtmaktadır. Bu nedenle ergen çocuklarımıza tahmin ettiğimizden çok daha hoşgörülü bir tutumla yaklaşmamız gerekir. Aynı zamanda kendi değer yargılarını oturtma sürecinde onu yetkilendirerek ve düşünmesine teşvik edecek yöntemlerle onu dahil ederek, sorumlulukların içten gelerek yerine getirmesine destek olmak mümkün.
3. “Neden çocuklarım sorumluluklarını alıp yapmaları gerekeni yapmıyorlar”
Peki siz her zaman yapmanız gerekeni yapıyor musunuz – hele bir de bunu size bir başkası sizden istediyse. İşyerinizde patronunuzun, evde eşinizin sürekli size direktifler dağıttığı bir yaşamınız olduğunu düşünün. Buna ne kadar tahammül ederdiniz?
Ben kendi başıma geldiğinde ne yaptığımı söyleyeyim: Yapmak istediğim bir şeyi bile sırf birisi bana kendi irademle karar verme imkanı tanımadı diye reddetmeyi seçebiliyorum. Sürekli ‘Şunu ye, bunu ye diye ikramların yapıldığı masalardan genellikle aç kalkarım. İçimden bir ses reddediverir. Oysa masada duran şey bir zaman sonra beni çağırır. O zaman yemek isterim belki ama sırf benim hazır olmadığım bir zamanda, ya da sürekli ısrar şeklinde sorulduğu için almam o yemekten…
Çocuklarınıza kendi sorumluluklarını almak için imkan ve zaman tanıyın. Sürekli hatırlatmalardan, rencide edici tavırlardan uzak durun. Ve her şeyden önce kendi sorumluluklarınızı aldığınızdan emin olun.